Ministerstwo Sprawiedliwości

W odpowiedzi na opublikowany w dniu 28 września 2015 r. w Dzienniku Gazecie Prawnej artykuł „KRS: resort trwoni pieniądze na kolejne systemy” autorstwa Pani Redaktor Małgorzaty Kryszkiewicz, informujemy, że zawiera on stwierdzenia mijające się ze stanem faktycznym i założeniami projektu.

W celu wyjaśnienia wątpliwości związanych z systemem e-płatności przedstawiamy poniżej dodatkowe informacje dotyczące jego wdrożenia.

Projekt nowego rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie sposobu uiszczania opłat sądowych w sprawach cywilnych związany jest z założeniami i celami projektu Zaprojektowanie i wdrożenie systemu informatycznego realizującego e-płatności realizowanego w ramach projektu z udziałem środków Unii Europejskiej Wprowadzenie e-usług w resorcie sprawiedliwości (Program Operacyjny Kapitał Ludzki).

Głównym produktem projektu jest wytworzenie i wdrożenie systemu informatycznego obsługującego e-płatności, który będzie umożliwiał dokonanie opłaty za dowolną sprawę sądową oraz obsługiwał zapłatę za sprawę za pośrednictwem elektronicznych znaków opłaty sądowej, który zostanie uruchomiony od 1 stycznia 2016 r. (a nie do końca 2017 roku, jak zostało wskazane w artykule).

Głównymi celami projektu są:

• ułatwienie dostępu obywateli do sądów poprzez wprowadzenie łatwego, bezpiecznego i szybkiego sposobu wnoszenia opłat sądowych w formie e – płatności,
• ułatwienie nabywania i korzystania ze znaków opłaty sądowej przez klientów sądu,
• wyeliminowanie kosztów dystrybucji i druku tradycyjnych znaków opłaty sądowej poprzez zastąpienie znaków tradycyjnych e – znakami,
• automatyzacja rozliczeń finansowych dotyczących wpłat do sądów,
• zmniejszenie pracochłonności identyfikacji wpłat do sprawy sądowej.         

Powyższe cele wskazują jednocześnie korzyści, które przyniesie wdrożenie systemu e-płatności, zarówno dla obywateli jak i dla sądów.

Z punktu widzenia korzyści społecznych nie jest prawdziwe stwierdzenie, jakoby wdrożenie systemu miało wymuszać posiadanie przez obywateli rachunku bankowego oraz dostępu do Internetu, aby możliwe było uiszczenie należności sądowych. Platforma e-płatności będzie bowiem stanowić dodatkowy kanał płatności wobec istniejących obecnie. Po wdrożeniu systemu e-płatności w dalszym ciągu będzie możliwa wpłata za pośrednictwem tradycyjnego przelewu na poczcie lub w banku czy też wpłata gotówki bezpośrednio w kasie sądu. Jednocześnie bardzo liczna i ciągle rosnąca grupa obywateli, którzy na co dzień korzystają z nowoczesnych, bezgotówkowych form płatności, będzie miała możliwość uregulowania w ten sposób również opłat sądowych. Wprowadzenie takiej możliwości jest także ułatwieniem i wyjściem naprzeciw oczekiwaniom zawodowych pełnomocników, dla których ze względu na liczbę przeprowadzanych transakcji płatniczych i czasochłonność tych czynności, ma to szczególne znaczenie.

Raz jeszcze wymaga przy tym podkreślenia, że nowy kanał płatności będzie rozwiązaniem opcjonalnym, możliwym do wykorzystania na zasadzie prawa wyboru, a nie jednostronnie narzuconego nakazu korzystania z tej formy dokonywania opłat.

Pamiętać o tym należy również w kontekście opłat na rzecz operatora płatności, który zostanie wybrany m.in. w oparciu o kryterium wysokości prowizji i będzie realizował zadania w tym zakresie na podstawie umowy koncesji. To obywatel będzie podejmował każdorazowo samodzielnie decyzję, czy skorzysta z tradycyjnych form zapłaty czy też jest gotowy uiścić prowizję na rzecz operatora, wynikającą z regulaminu umieszczonego na stronie e-płatności w zamian za możliwość skorzystania z systemu e-płatności oferującego możliwość dokonania opłat bez wizyty w banku, na poczcie lub w kasie sądu.

W tym miejscu należy również zauważyć, że takie rozwiązanie funkcjonuje już obecnie w przypadku e-usług dostarczanych przez resort sprawiedliwości (np. Elektroniczna Księga Wieczysta, Elektroniczne Postępowanie Upominawcze). Z punktu widzenia obywateli korzystających z tych usług, wdrożenie systemu elektronicznych płatności nie stanowi, zatem rewolucji, a jedynie ma zapewnić kompleksową i szybszą realizację e-usług, poprzez umożliwienie dokonywania opłat na jednej platformie płatniczej (poprzez automatyczne odniesienia do systemu e-płatności bezpośrednio z systemów realizujących e-usługi, np. pobranie elektronicznego odpisu z księgi wieczystej, do centralnego systemu e-płatności - bez konieczności odrębnego logowania się krok po kroku do tego systemu - gdzie następować będzie uiszczenie opłaty za tę usługę wybranym przez obywatela kanałem płatności i powrotne przekierowanie do systemu dziedzinowego, odpowiedzialnego za realizację wniosku o konkretną usługę).

Z kolei z punktu widzenia sądów wdrożenie systemu e-płatności automatyzuje w znacznym stopniu rozliczenia finansowe, co w praktyce zmniejszy czasochłonność czynności związanych z identyfikacją dokonanych wpłat i ich przypisywaniem do spraw sądowych, a co za tym idzie wpłynie pozytywnie na efektywność realizacji zadań przez sądy.

W świetle powyższych, oczywistych korzyści z wdrożenia systemu e-płatności, za całkowicie pozbawiony podstaw należy uznać zarzut, że wdrożenie tego systemu jest niecelowe i niezgodne z zasadami efektywnego wydatkowania środków z budżetu państwa, stanowiąc akt „trwonienia” pieniędzy publicznych.

Aspekt ekonomiczny jest bowiem w przypadku omawianego projektu równie istotny co wskazane powyżej korzyści dla obywateli i sądów. Został gruntownie przeanalizowany, a kształt i zakres projektu uwzględnia wyniki tej analizy.

Równoległym do wprowadzenia nowego kanału płatności dla klientów sądów elementem wdrożenia projektu jest docelowa rezygnacja z obrotu znakami opłaty sądowej w tradycyjnej, papierowej formie i zastąpienie ich formą elektroniczną.

Koszty wdrożenia i utrzymania systemu obsługującego e-płatności są przy tym wielokrotnie niższe niż koszty rocznej obsługi znaków opłaty sądowej w tradycyjnej formie.

Koszt budowy i uruchomienia systemu e-płatności wynosi, zgodnie z podpisaną umową, ok. 2 mln zł, natomiast szacowane na obecnym etapie koszty jego utrzymania ok. 0,5 mln zł rocznie. Kwota 2 mln zł, stanowi przy tym wydatki o charakterze jednorazowym, nieponoszone przy tym z budżetu sądownictwa, ale z budżetu Ministerstwa Sprawiedliwości ze środków na realizację projektów współfinansowanych przez Unię Europejską.

Wbrew, przywołanej w artykule, opinii Krajowej Rady Sądownictwa w/w kwoty nie stanowią nieuzasadnionego obciążenia budżetu państwa, a ich poniesienie ma na celu racjonalizację tych wydatków.

Reasumując, przy zestawieniu kwoty utrzymania systemu e-płatności na poziomie ok. 0,5 mln zł rocznie oraz obecnych kosztów utrzymania papierowych znaków opłaty sądowej sięgających nawet 25-30 mln zł w skali roku, w kontekście rozważań dotyczących racjonalności i efektywności wydatków publicznych dalece niewystarczającym argumentem jest utrwalona praktyka stosowania dotychczasowych rozwiązań w zakresie dostępnych form płatności możliwych do wykorzystania przez obywateli przy uiszczaniu wpłat na rzecz sądu.

Wbrew stanowisku zaprezentowanemu w artykule, wdrożenie systemu e-płatności w żadnym wypadku nie może być określane mianem projektu obciążającego w sposób niecelowy budżet państwa, co potwierdzają w sposób ewidentny realne i wymierne korzyści:

a)   z punktu widzenia obywatela:

• otworzenie dodatkowego i opcjonalnego do stosowania, szybkiego i bezpiecznego kanału płatności do regulowania opłat i należności sądowych, w oparciu o rozwiązania znane i powszechnie wykorzystywane przez obywateli w innych sferach działalności,
• kompleksową, zdecydowanie prostszą w obsłudze, intuicyjną i szybszą realizację e-usług dostarczanych przez resort sprawiedliwości, realizowaną w logicznym ciągu zdarzeń od momentu złożenia wniosku o udostepnienie danej usługi, poprzez zrealizowanie płatności za tę usługę i ostateczne dostarczenie wybranej usługi na rzecz klienta; 

b)   z punktu widzenia sądów – ułatwienie identyfikacji i księgowania wpłat uczestników postępowań sądowych, co wpłynie pozytywnie na usprawnienie procesów wewnętrznych w sądach oraz, pośrednio, na usprawnienie przebiegu postępowań sądowych; 

c)   z punktu widzenia budżetu państwa i wydatków publicznych – wymierne i niebagatelne oszczędności, sięgającym ok. 25-30 mln zł rocznie, wynikające z zastąpienia bardzo drogich w utrzymaniu znaków opłaty sądowej w formie papierowej ich formą elektroniczną.