Ministerstwo Sprawiedliwości

W 1932 r. został uchwalony kodeks karny, który zrodził konieczność podzielenia istniejących, wychowawczo - poprawczych zakładów, na wychowawcze i poprawcze, jak również konieczność otworzenia kolejnych zakładów. Pod koniec 1938 r. działało w Polsce osiem zakładów poprawczych przeznaczonych dla chłopców i trzy - dla dziewcząt.

Druga wojna światowa przerwała działalność zakładów; po jej zakończeniu, w 1946 r. formalnie utworzono trzy zakłady poprawcze dla chłopców, które były podporządkowane Ministerstwu Bezpieczeństwa Publicznego a ich funkcjonowanie w zasadzie niczym się nie różniło od funkcjonowania więzień. W 1946 r. zakłady poprawcze zostały przejęte przez Ministerstwo Sprawiedliwości. 10 lat później, funkcjonowało w Polsce 20, a w końcu lat 70-tych - niemal 40 zakładów poprawczych, przy czym nie tylko rozbudowana była sieć tych zakładów, lecz również poprawiano panujące w nich warunki higieniczno i sanitarne. Zakłady posiadające najgorsze warunki lokalowe były rozwiązywane, do innych z kolei wprowadzono specjalistów z zakresu psychologii i psychiatrii, którzy aktywnie uczestniczyli w procesie resocjalizacji młodych chłopców. Istniejące już zakłady zostały oprofilowane ze względu
na płeć, wiek, stopień rozwoju umysłowego i wykolejenia społecznego oraz stan zdrowia psychicznego. W latach 70-tych w Polsce funkcjonowały poniższe rodzaje zakładów poprawczych:

• oddzielne zakłady dla dziewcząt oraz chłopców w przedziale wiekowym od 13-15 lat oraz o normalnym rozwoju umysłowym,
• zakłady dla dziewcząt powyżej 15 roku życia, o normalnym rozwoju umysłowym,
• zakłady dla chłopców powyżej 15 roku życia, o normalnym rozwoju umysłowym oraz niezbyt głębokim stopniu wykolejenia społecznego,
• zakłady dla chłopców ze znacznymi opóźnieniami w nauce (nieupośledzonych umysłowo),
• zakłady dla chłopców z głębokim wykolejeniem społecznym (zakłady specjalne o surowym rygorze),
• oddzielne zakłady dla dziewcząt oraz chłopców upośledzonych umysłowo (zakłady specjalne z odpowiednimi szkołami),
• zakłady dla chłopców ze stwierdzonymi odchyleniami psychicznymi (zakłady typu leczniczo - wychowawczego).

Praca oraz zasady pobytu nieletnich w zakładach przebiegały według tymczasowo uchwalonego w 1951 r. regulaminu zakładów poprawczych, zastąpionego nowym regulaminem dopiero w 1983 roku. Zakład poprawczy stanowi najsurowszy środek, jaki może być zastosowany w stosunku do nieletnich, a decyzja o jego wykonaniu zapada w sytuacji, gdy wcześniej zastosowane środki wychowawcze nie osiągnęły zamierzonych celów, a więc określonych zmian w postawach i zachowaniu nieletniego. Innymi powodami umieszczania nieletnich zakładzie poprawczym są: wysoki stopień demoralizacji oraz przypuszczenie, iż łagodniejsze środki nie odniosą zamierzonych skutków.

Do zakładów poprawczych przyjmowani są nieletni, którzy ukończyli 13 lat i mogą tam przebywać do momentu ukończenia 21 roku życia, jeżeli po ukończeniu 17 roku życia nie zostali skazani na karę pozbawienia wolności.

Głównym celem i zadaniem zakładów poprawczych jest resocjalizacja nieletnich, zakładająca zmianę ich postaw w kierunku społecznie pożądanym oraz zapewniającym im prawidłowy rozwój osobowości, jak również kształtowanie pozytywnych zainteresowań i motywacji oraz odpowiedniego systemu wartości i przestrzegania ustalonych zasad współżycia. Zadania te realizowane są poprzez następujące działania wychowawcze:

• nauczanie
• wychowanie
• przygotowanie do zawodu
• organizacja wolnego czasu

Oprócz wyżej wymienionych, zakłady poprawcze realizują następujące cele szczegółowe:

• eliminacja czynników wywołujących zaburzone stany osobowości
• kształtowanie odpowiednich stanów osobowości poprzez likwidację negatywnych zmian wywołanych wspomnianymi wyżej czynnikami
• utrwalenie uzyskiwanych rezultatów resocjalizacji
• inspirowanie jednostek do samowychowania

W toku postępowania wobec nieletnich stosuje się środki o charakterze izolacyjnym w postaci umieszczenia w zakładzie poprawczym lub w schronisku dla nieletnich.

1.   Zakłady poprawcze dzielą się na:

      1)   resocjalizacyjne:
             a)   otwarte – młodzieżowe ośrodki adaptacji społecznej,
             b)   półotwarte,
             c)   zamknięte,
             d)   o wzmożonym nadzorze wychowawczym,

      2)   resocjalizacyjno – rewalidacyjne,

      3)   resocjalizacyjno – terapeutyczne,

      4)   readaptacyjne.

2.   Schroniska dla nieletnich dzielą się na:

      1)  zwykłe

      2)   interwencyjne.

W  strukturze  resortu  sprawiedliwości  funkcjonują 32 placówki dla nieletnich, w tym 4 dla dziewcząt, tj. 27 zakładów poprawczych i 15 schronisk dla nieletnich (w tym 5 to tylko Schroniska dla Nieletnich, 17 to zakłady poprawcze, a pozostałe to placówki łączone: ZP i SdN).  Dysponują one 1769 miejscami, w tym 1579 dla chłopców oraz 190 dla dziewcząt.

W schroniskach dla nieletnich może przebywać 492 nieletnich, natomiast w zakładach poprawczych 1277.

 W jednostkach tych prowadzone są szkoły podstawowe, gimnazja oraz zasadnicze szkoły zawodowe, a także kursy zawodowe.