Ministerstwo Sprawiedliwości

Zwalczanie handlu dziećmi oraz prostytucji i pornografii dziecięcej, ze względu na ciężar gatunkowy tego rodzaju przestępstw, złożoność procesu wykrywczego, sposoby uzyskiwania i gromadzenia materiału dowodowego, specyficzny charakter postępowania z ofiarą i świadkami, zorganizowany, często na skalę międzynarodową, charakter grup przestępczych, wiąże się z koniecznością podjęcia rozwiązań systemowych ukierunkowanych na rozpoznawanie i skuteczne zwalczanie tego typu przestępczości. Skuteczna ochrona dzieci wymaga podejmowania działań w wielu dziedzinach w ścisłej współpracy organów państwowych, samorządowych oraz pozarządowych.

Dlatego też instytucje władz publicznych na poziomie ogólnokrajowym, a także na poziomie władz lokalnych podejmują stosowne działania, w wielu przypadkach we współpracy z organizacjami pozarządowymi. Konieczne też było powołanie w ramach polskich organów ścigania stosownych struktur zajmujących się zwalczaniem przestępstwa handlu ludźmi. Należy podkreślić, że handel dziećmi stanowi szczególnie jaskrawy przykład wysokiego stopnia społecznej szkodliwości problemu i dlatego też tego typu przestępczość powinna być odpowiednio surowo penalizowana. Dotyczy to również zjawiska dziecięcej prostytucji i pornografii.

W dniu 8 września 2010 roku weszła w życie nowelizacja Kodeksu karnego, wprowadzająca definicję handlu ludźmi. W myśl wprowadzanej definicji handlem ludźmi jest: werbowanie, transport, przekazywanie, przechowywanie lub przyjmowanie osoby, w celu jej wykorzystania, z zastosowaniem groźby lub użyciem siły bądź innych form przymusu - uprowadzenia, oszustwa, podstępu, nadużycia władzy lub wykorzystania słabości, wręczenia lub przyjęcia płatności lub korzyści dla uzyskania zgody osoby sprawującej kontrolę nad tą osobą. Wykorzystanie może obejmować prostytucję lub inne formy nadużyć seksualnych, przymusową pracę lub służbę, niewolnictwo lub praktyki podobne do niewolnictwa, zniewolenie albo usunięcie organów.

Należy podkreślić, że handel dziećmi stanowi szczególnie jaskrawy przykład wysokiego stopnia społecznej szkodliwości problemu i dlatego też tego typu przestępczość powinna być odpowiednio surowo penalizowana.
W dniu 8 czerwca 2010 roku weszły w życie zmiany w Kodeksie karnym, Kodeksie postępowania karnego i Kodeksie karnym wykonawczym oraz w innych ustawach, dotyczące m.in. skuteczniejszego zwalczania pedofilii, w tym w Internecie. Celem ustawy było zaostrzenie odpowiedzialności sprawców przestępstw o podłożu seksualnym, popełnianych wobec osób małoletnich poniżej 15 roku życia.

Zmiany w przepisach dotyczą kilku płaszczyzn zwalczania przestępstw seksualnych wobec dzieci, w tym:

1. Nowe czyny zabronione.
- obostrzono odpowiedzialność karną za zgwałcenie małoletniego poniżej lat 15, określając ów czyn jako zbrodnię, zagrożoną karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 (art. 197 § 3 pkt 2 kk);
- wprowadzono nowy typ czynu zabronionego w postaci nagabywania dzieci dla celów seksualnych, za pośrednictwem Internetu lub innych systemów telekomunikacyjnych, który zagrożony będzie karą pozbawienia wolności do lat 3, tzw. (grooming), co wynika z konieczności dostosowania polskiego prawa do postanowień Konwencji Rady Europy z Lanzarote o ochronie dzieci przed seksualnym wykorzystywaniem i niegodziwym traktowaniem w celach seksualnych, podpisanej przez Polskę w dniu 25 października 2007 r. (art. 200a kk);
- wprowadzono karalność za propagowanie lub pochwalanie zachowań o charakterze pedofilskim (kara grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2 – art. 200b kk).

2. Postępowanie ze sprawcami przestępstw seksualnych wobec dzieci.
Ustawa przewiduje zwiększenie skuteczności działań, podejmowanych wobec sprawców tego typu przestępstw, zmierzających do poddania ich terapii tonizującej przestępcze zachowania seksualne. Celem projektowanej instytucji, związanej z wprowadzeniem nowego rodzaju środka zabezpieczającego w postaci obligatoryjnego umieszczenia skazanego w ośrodku prowadzącym terapię farmakologiczną lub psychoterapię zmierzającą do obniżenia popędu seksualnego albo skierowania go na leczenie ambulatoryjne w celu przeprowadzenia takiej terapii, jest zmniejszenie prawdopodobieństwa popełniania kolejnych czynów zabronionych o takim charakterze.

3. Zwiększenie uprawnień Policji.
Zmiana ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 roku o Policji (tekst jedn. Dz.U. z 2007 roku Nr 43, poz. 277 z późn. zm.) - art. 19 ust. 1 pkt 2 - umożliwia możliwość zarządzenia kontroli operacyjnej względem przestępstw dotyczących nagabywania dzieci dla celów seksualnych, za pośrednictwem Internetu lub innych systemów telekomunikacyjnych (art. 200a kk). Umożliwi to Policji skuteczne wykrywanie i ściganie sprawców przestępstw pedofilskich w Internecie, co dotychczas było utrudnione, a częściowo niemożliwe.

4. Usprawnienie wykonania kar i środków karnych.
W Kodeksie karnym wykonawczym wprowadzono zmiany, które umożliwią prawidłowe i skuteczne postępowanie w stosunku do skazanych, wobec których orzeczony został środek zabezpieczający w postaci umieszczenia w zakładzie zamkniętym albo skierowania go na leczenie ambulatoryjne, w celu przeprowadzenia terapii farmakologicznej lub psychoterapii, zmierzającej do obniżenia jego popędu seksualnego. W dotychczasowym stanie prawnym nie przewidywano bowiem poddawania sprawców przestępstw seksualnych, wynikających z zaburzeń preferencji seksualnych, oddziaływaniu w specjalistycznych placówkach.

W dniu 27 października 2011 roku Parlament Europejski głosował nad dyrektywą w sprawie zwalczania niegodziwego traktowania w celach seksualnych i wykorzystywania seksualnego dzieci oraz pornografii dziecięcej.
Dzień wcześniej projekt dyrektywy na sesji plenarnej Parlamentu Europejskiego w Strasburgu przedstawił Minister Sprawiedliwości Krzysztof Kwiatkowski. Europarlamentarzyści poparli go, czemu dali wyraz w głosowaniu.

- To bardzo ważny projekt. Dyrektywa wprowadza rozwiązania, które przyczynią się do wzmocnienia ochrony małoletnich poprzez objęcie ściganiem nowych czynów uwzględniających zastosowanie nowoczesnych technologii. Dzisiejsze głosowanie to duży sukces polskiej Prezydencji – powiedział Minister Krzysztof Kwiatkowski. - Dzięki przegłosowaniu projektu dyrektywy w Parlamencie Europejskim, droga do formalnego przyjęcia tego instrumentu przez Radę Unii jest otwarta. Podpisanie projektu i skierowanie go do publikacji powinno nastąpić jeszcze w trakcie polskiej prezydencji w 2011 roku.

Celem dyrektywy jest ustanowienie norm minimalnych w odniesieniu do definicji przestępstw i sankcji w zakresie seksualnego wykorzystywania dzieci, jak również wprowadzenia wspólnych przepisów wzmacniających prewencję i ochronę ofiar przestępstw.

Dyrektywa ma zastąpić obecnie obowiązującą decyzję ramową Rady 2004/68/WSiSW z dnia 22 grudnia 2003 r. dotyczącą zwalczania seksualnego wykorzystywania dzieci i pornografii dziecięcej.
Jednocześnie, stanowi ona uzupełnienie dotychczasowych rozwiązań o następujące zagadnienia:

• Kryminalizację zachowań polegających na seksualnym wykorzystaniu dzieci, nieobjętych decyzją ramową, w szczególności czynów popełnianych dzięki wykorzystaniu technologii informatycznych,
• Dyrektywa zaleca m.in.: wprowadzenie odpowiedzialności karnej dla osób, które seksualnie wykorzystały małoletniego wtedy, gdy małoletni ukończył 15 rok życia, a nie ukończył 18 roku życia.
• Ułatwienie ścigania sprawców przestępstw w sprawach o charakterze transgranicznym (możliwość stosowania technik śledczych, rozszerzenie podstaw jurysdykcji m.in. w celu zwalczania turystyki seksualnej),
• Dyrektywa zaleca wprowadzenie bezwzględnego zakazu reklamy tzw. seksturystyki. Chodzi o np. reklamę wyjazdów turystycznych do m.in. krajów azjatyckich, sugerujących połączenie wyjazdu z tzw. seksturystyką. Dyrektywa rekomenduje także przepadek mienia w przypadku obcokrajowców, którzy popełnili przestępstwo o charakterze seksualnym na szkodę małoletniego (np. przepadek sprzętu filmowego, jeżeli obcokrajowiec kręcił filmy pornograficzne z udziałem małoletnich w innym kraju UE).
• Zapewnienie pełniejszej ochrony ofiarom przestępstw, zwłaszcza w trakcie postępowań karnych (m.in. zapewnienie odpowiednich warunków przesłuchania),
• Dyrektywa przewiduje m.in. wprowadzenie – na wzór polski – jako standardu przesłuchań z udziałem małoletnich tzw. przyjaznych pokojów przesłuchań.
• Stworzenie mechanizmów postępowania z osobami ze skłonnościami do popełniania przestępstw o charakterze seksualnym,
• M.in.: poprzez zobowiązanie państw członkowskich do wprowadzenia programu leczenia pedofilii, także po zakończeniu odbywania kary pozbawienia wolności oraz poprzez obowiązek przygotowania opinii lekarza na koniec odbywania kary pozbawienia wolności, co do perspektywy powrotności do tego rodzaju przestępstw.
• Zapobieganie zatrudnianiu osób, które wcześniej były skazane za przestępstwa seksualne (również za granicą), m.in.: poprzez wprowadzenie obowiązku nałożonego na pracodawców, aby przy zatrudnianiu osób, które będą miały kontakt z dziećmi (np. w szkołach, przedszkolach) przedstawiania zaświadczenia o niekaralności za przestępstwa o charakterze pedofilskim oraz wprowadzenie tego obowiązku również w przypadku pracy z dziećmi na zasadach wolontariatu (np. w organizacjach społecznych jak harcerstwo, czy organizacjach sportowych na stanowisku m.in. trenera).
• Możliwość usuwania i blokowania stron z pornografią dziecięcą,
• Dyrektywa wprowadza bezwzględny obowiązek usuwania z serwerów krajowych stron pedofilskich oraz możliwość blokowania dostępu do takich stron, znajdujących się na serwerach zagranicznych.
• Ustanowienie ochrony i pomocy dla ofiar przestępstw i ich rodzin.
• Państwa członkowskie zostały zobowiązane do przygotowania projektów i programów pomocowych dla ofiar przestępstw seksualnych (popełnionych na szkodę małoletnich).

Reasumując, dyrektywa określa minimalne kary za około 20 przestępstw związanych z seksualnym wykorzystywaniem dzieci - o wiele więcej niż przewidują dotychczasowe unijne akty prawne.

Jej wejście w życie spowoduje zaostrzenie kar w całej UE, szczególnie w przypadkach nadużycia przez osoby dorosłe wobec dzieci zaufania, władzy bądź wpływu (np. członków rodziny, opiekunów lub nauczycieli) lub wykorzystywania dzieci szczególnie wrażliwych, jak np. dzieci fizycznie niesprawne, upośledzone umysłowo lub znajdujące się pod wpływem narkotyków lub alkoholu.

Zmuszanie dziecka do seksualnej aktywności lub prostytucji będzie karalne wyrokiem co najmniej dziesięciu lat pozbawienia wolności. Twórców dziecięcej pornografii czeka kara co najmniej trzech lat pozbawienia wolności, a osobom oglądających dziecięcą pornografię w Internecie grozić będzie co najmniej rok więzienia.

Wśród czynów karalnych, na terytorium całej UE, znalazły się również nowe typy przestępstw jak „grooming” (tzn. działania podejmowane w celu zaprzyjaźnienia się i nawiązania więzi emocjonalnej z dzieckiem, aby zmniejszyć jego opory i później je seksualnie wykorzystać, w tym również nakłonić dziecko do prostytucji czy udziału w pornografii dziecięcej).