Ministerstwo Sprawiedliwości

W ciągu ostatniego roku w Ministerstwie Sprawiedliwości trwały prace zmierzające do opracowania trzech ustaw deregulujących dostęp do ponad 240 zawodów.

Zmierzały one do realizacji celu przedstawionego w exposé Premiera, jakim było ułatwienie dostępu do zawodów regulowanych.

Obecnie wchodzimy w nowy etap otwierania dostępu do zawodów. Uporawszy się z najbardziej oczywistymi barierami, zwracamy się do Państwa z prośba o pomoc w identyfikacji i ograniczeniu pozostałych barier w dostępie lub wykonywaniu zawodów.

W tym celu uruchamiamy sondażowe konsultacje online – proste narzędzie informatyczne, za pomocą którego będą Państwo mogli podzielić się z nami zauważonymi przez siebie barierami oraz propozycjami ich rozwiązania. Po ich przeanalizowaniu wyselekcjonujemy najistotniejsze problemy i zaprosimy Państwa do dyskusji nad kształtem optymalnych rozwiązań deregulacyjnych.

Bariery w dostępie do zawodów

W dostępie do zawodów regulowanych przed kandydatami do pracy stawiane są najróżniejsze bariery. Wśród nich przykładowo można wymienić wymóg odpowiedniego wykształcenia (np. płatne studia podyplomowe), obowiązek zdania egzaminu państwowego czy też wykazania się doświadczeniem zawodowym (np. odbyciem stażu – nierzadko odpłatnego).

Deregulacja

Deregulacja jest procesem likwidacji zbyt wysokich i nieuzasadnionych barier dostępu do zawodów.

Bariery te, czyli m.in. obowiązek odbycia kursu i zdania egzaminu państwowego, kierunkowe wykształcenie (często na płatnych studiach podyplomowych) czy staż zawodowy, blokują przede wszystkim ludziom młodym możliwość wykonywania danej licencjonowanej profesji. Ograniczenie czy nawet zniesienie niektórych formalnych wymogów znacząco otworzy dostęp do tych zawodów.

Ewaluacja ex-post

Ministerstwo Sprawiedliwości zobowiązane jest do skontrolowania efektów przeprowadzonej deregulacji - tzw. ewaluacji efektów (ex-post). Dzięki temu dokonana zostanie ocena czy zakładane cele ustawy zostały zrealizowane, czy wybrano poprawne sposoby osiągnięcia tych celów oraz czy nie wystąpiły nieprzewidziane skutki wprowadzenia ustawy, w szczególności o znacznych kosztach społecznych. Wyniki ewaluacji mogą stanowić przesłankę do podjęcia odpowiednich działań korygujących w przyszłości.

Ilość zawodów regulowanych

Wg Komisji Europejskiej Polska reguluje obecnie dostęp do 372 zawodów.

Podstawą do opracowania listy zawodów regulowanych w krajach Unii Europejskiej były dwa dokumenty, z których kluczową rolę odgrywała lista Komisji Europejskiej według stanu z 2011 r. Należy zaznaczyć, że dane prezentowane w bazie ulegają cyklicznej aktualizacji (według stanu na październik 2013 r. Polsce przypisane są 372 zawody). Drugim kluczowym dokumentem był Wykaz zawodów regulowanych w Polsce prowadzony przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego (dostępny pod adresem http://www.nauka.gov.pl/informacje-dla-przyjezdzajacych/wykaz-zawodow-regulowanych-w-polsce.html), z rozbiciem na zawody sektora ogólnego, zawody prawnicze czy sektorowe zawody medyczne

Konsultacje (społeczne i międzyresortowe)

Konsultacje społeczne i międzyresortowe to nieodzowny element procesu legislacyjnego wszystkich ustaw deregulacyjnych. Projekt każdej ustawy deregulacyjnej (każdej transzy) konsultowany był bardzo szeroko zarówno ze wszystkimi ministerstwami, w kompetencjach których znajdowały się deregulowane zawody, jak również z wieloma organizacjami pozarządowymi, stowarzyszeniami, zrzeszonymi grupami zawodowymi (każdorazowo kilkaset podmiotów). Dzięki temu w każdej z ustaw można było wychwycić potencjalne zagrożenia.   

Nadmierne regulacje

Nadmierne ograniczenia w dostępie do pracy mają szereg negatywnych dla rozwoju gospodarczego skutków, w tym m.in.:

- Wzrost cen i spadek jakości. Nadmierne regulacje prowadzą do ograniczenia konkurencji na rynku. Ograniczenie liczby podmiotów świadczących usługi powoduje tym samym wzrost cen, a brak presji większej liczby konkurencyjnych podmiotów świadczących te same usługi może skutkować spadkiem jakości.

- Brak zróżnicowania ceny i jakości usług wpływa także na zawężenie możliwości wyboru, na  jakie napotyka konsument. Powstałe w ten sposób bariery mogą prowadzić do sytuacji, w której dana usługa jest niedostępna dla mniej zamożnych konsumentów. 

- Przeregulowanie dostępu do zawodów ma także wpływ na procesy zachodzące na rynku pracy, ograniczając możliwości szybkiego przekwalifikowania się w odpowiedzi na zmieniające się potrzeby rynku, możliwości technologiczne czy zmiany w otoczeniu zewnętrznym i utrwalając bezrobocie strukturalne.

Pozytywne efekty deregulacji

Celem deregulacji jest zwiększenie konkurencyjności, tym samym pozytywny wpływ na obniżenie cen i podniesienie jakości usług. Nie możemy zakładać, że jeśli coś jest tanie, to na pewno jest złej jakości. Wręcz odwrotnie. Przy wysokiej konkurencji usługi będą tańsze i jednocześnie na wysokim poziomie – takie reguły dyktuje rynek. 

Można mówić o wielu pozytywnych efektach deregulacji, wśród nich należy wymienić:

1. więcej pracy dla młodych – większa dostępność do atrakcyjnych, ale obecnie zamkniętych profesji,
2. spadek cen, wzrost jakości – to naturalny efekt większej konkurencji na dotychczas regulowanych, a w niektórych przypadkach nawet zamkniętych rynkach,
3. ograniczenie biurokracji – uchylenie szeregu państwowych egzaminów czy obowiązko­wego wpisu do rejestrów to uwolnienie wielu etatów w polskich urzędach, które do tej pory tylko tym się zajmowały,
4. spadek kosztów dla przedsiębiorców – ograniczenie kosztów stałych związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, m.in. opłat za obowiązkowe szkolenia, kursy.

Transza – (Dlaczego ustawa została podzielona na kilka transz?)

Ustawa deregulacyjna celowo została podzielona na transze. Skomasowanie prac nad jedną ustawą zmieniającą przepisy w zakresie wszystkich zawodów, opóźniłoby jedynie ich wejście w życie. Trzy transze przygotowane w Ministerstwie Sprawiedliwości zawierają zapisy dotyczące łącznie aż 246 zawodów.

• Pierwsza transza – 51 zawodów
• Druga transza – 91 zawodów
• Trzecia transza – 104 zawody

Zawód regulowany

Pojęcie „zawodu regulowanego” definiowane jest w prawie unijnym jako działalność zawodowa lub zespół takich działalności, których podjęcie, wykonywanie lub jeden ze sposobów wykonywania wymaga bezpośrednio lub pośrednio posiadania specjalnych kwalifikacji zawodowych, których uzyskanie ujęte jest w przepisach prawa (dyrektywa 2005/36/WE ws. uznawania kwalifikacji zawodowych).   

Zawód zaufania publicznego

Ograniczanie dostępu do zawodów wiąże się również z kwestią ograniczania wolności i praw konstytucyjnych, w tym prawa do wyboru zawodu i swobody podejmowania pracy. Zgodnie z art. 65 ust. 1 Konstytucji RP każdemu zapewnia się wolność wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy. Ograniczeniem tej wolności może być jedynie ochrona wartości wyższych takich jak zdrowie publiczne czy bezpieczeństwo publiczne.