Ministerstwo Sprawiedliwości

Większa ochrona dzieci przed przestępstwami na tle seksualnym; skuteczniejsza walka z cyberprzestępczością

W dniu 14 listopada 2014 r. Prezydent Bronisław Komorowski podpisał ustawę o ratyfikacji Konwencji Rady Europy o ochronie dzieci przed seksualnym wykorzystywaniem i niegodziwym traktowaniem w celach seksualnych (tzw. Konwencji z Lanzarote). Łączy się ona z podpisaną wcześniej, w dniu 28 października 2014 r., ustawą o ratyfikacji Konwencji Rady Europy o cyberprzestępczości oraz Protokołu dodatkowego do konwencji o cyberprzestępczości dotyczącego penalizacji czynów o charakterze rasistowskim lub ksenofobicznym popełnionych przy użyciu systemów komputerowych.

Celem Konwencji z Lanzarote jest zwalczanie seksualnego wykorzystywania dzieci, ochrona praw dzieci będących ofiarami przestępstw na tle seksualnym, a także promowanie współpracy na poziomie krajowym i międzynarodowym w tym obszarze. Z kolei Konwencja o cyberprzestępczości stanowi istotny krok w kierunku przyjęcia uniwersalnych standardów w zakresie podejścia do problematyki przestępstw popełnianych przy zastosowaniu technologii informatycznych – definicji czynów zabronionych i regulacji dotyczących współpracy międzypaństwowej w ich ściganiu. Protokół dodatkowy do Konwencji o cyberprzestępczości uzupełnia jej postanowienia w odniesieniu do popełnianych w przestrzeni wirtualnej przestępstw na tle rasistowskim lub ksenofobicznym.

Obecnie polskie uregulowania prawne w pełni odpowiadają standardom wyznaczonym przez wskazane umowy międzynarodowe. Wynika to również z implementacji do krajowego porządku prawnego, ustawą z dnia 4 kwietnia 2014 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, postanowień prawa unijnego - Dyrektywy 2011/93/UE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie zwalczania niegodziwego traktowania w celach seksualnych i wykorzystywania seksualnego dzieci oraz pornografii dziecięcej, zastępującej decyzję ramową Rady 2004/68/WSiSW, którazostała przyjęta podczas polskiej prezydencji w Radzie UE i zawiera rozwiązania zbieżne z postanowieniami Konwencji z Lanzarote.

W wyniku wejścia w życie noweli Kodeksu karnego został znacząco rozszerzony zakres ochrony małoletnich przed przestępstwami o charterze seksualnym. W szczególności dotyczy to przestępstw związanych z prostytucją dziecięcą oraz pornografią dziecięcą. Penalizacją objęte zostały wszelkie kontakty seksualne z małoletnimi poniżej 18 lat, jeżeli wiążą się one z przekazaniem lub obietnicą korzyści majątkowej, osobistej lub nadużyciem zaufania małoletniego. Nie ma przy tym znaczenia z czyjej inicjatywy dochodzi do takich kontaktów. Dorosły oferujący takie korzyści nie może już tłumaczyć się tym, że jedynie przyjął propozycję dziecka. W odniesieniu do pornografii dziecięcej zawarty w Konwencji standard przewiduje karalność utrwalania, sprowadzania, przechowywania lub posiadania treści pornograficznych z udziałem każdego małoletniego. Tym samym ochroną objęte są również osoby w wieku 15-18 lat.

Do Kodeksu karnego wprowadzono też nowy rodzaj przestępstwa – udział w przedstawieniu pornograficznym, który to czyn nie był dotychczas wprost penalizowany. Wydłużeniu, do ukończenia przez pokrzywdzonego 30 roku życia, uległ natomiast okres przedawnienia karalności przestępstw seksualnych, których ofiarami padli małoletni.

W wyniku wcześniejszych zmian w Kodeksie postępowania karnego wzmocnieniu uległa również pozycja procesowa małoletnich pokrzywdzonych i świadków w postępowaniu karnym. Zgodnie z obowiązującymi już rozwiązaniami, przesłuchanie takich małoletnich (wszystkich małoletnich poniżej 15 lat oraz starszych, jeżeli wymaga tego ich dobro) przeprowadzane jest tylko raz i odbywa się w przyjaznych warunkach, przy obecności minimalnej liczby osób.

Konwencja z Lanzarote przewiduje również szereg działań, których celem jest zapobieganie wskazanym w niej przestępstwom. W prawie krajowym wymaganiom tym odpowiadają m.in. regulacje wykluczające możliwość podejmowania pracy polegającej na stałym kontakcie z dziećmi przez osoby skazane za określone przestępstwa, jak również przepisy umożliwiające obejmowanie sprawców niektórych przestępstw oddziaływaniami terapeutycznymi po odbyciu przez nich kary pozbawienia wolności.

W odniesieniu do zjawiska cyberprzestępczości, w tym przestępstw o charakterze rasistowskim i ksenofobicznym, zgodność regulacji krajowych ze standardem określonym w Konwencji o cyberprzestępczości i protokole dodatkowym do tej konwencji zapewniła wcześniejsza implementacja decyzji ramowych Rady 2005/222/WSiSW w sprawie ataków na systemy informatyczne oraz 2008/913/WSiSW w sprawie zwalczania pewnych form i przejawów rasizmu i ksenofobii za pomocą środków prawnokarnych. Poza uregulowaniami zawartymi w Kodeksie karnym oraz w przepisach regulujących działalność podmiotów świadczących usługi drogą elektroniczną, istotne znaczenie w efektywnej walce z cyberprzestępczością ma zmiana podejścia do kwestii ścigania tych przestępstw tak po stronie społeczeństwa, jak i organów ścigania.

Na uwagę zasługuje również znaczenie, jakie wszystkie przywołane Konwencje przywiązują do współpracy z organizacjami pozarządowymi. W tym zakresie, już w chwili obecnej, liczne organizacje realizują wspólnie z organami państwowymi działania informacyjne i edukacyjne, czy też zapewniają możliwość anonimowego zgłaszania organom ścigania informacji o popełnionych przestępstwach, np. dystrybucji treści pornograficznych z udziałem małoletnich.

Związanie się przez Polskę wskazanymi Konwencjami umożliwi szerszą współpracę z organami ścigania innych państw w wykrywaniu i gromadzeniu dowodów popełnienia wskazanych w tych umowach międzynarodowych przestępstw, jak również da podstawy do objęcie jurysdykcją karną ich sprawców niezależnie od ich karalności w miejscu popełnienia, zgodnie z art. 113 Kodeksu karnego.

Ratyfikacja tych Konwencji przyczyni się również do wzmocnienia wizerunku Polski, jako kraju zaangażowanego w działania na rzecz podnoszenia standardów i zacieśniania współpracy międzynarodowej w odniesieniu do cyberprzestępczości i zjawiska seksualnego wykorzystywania dzieci i młodzieży.

Publikacja ustaw upoważniających Prezydenta RP do ratyfikacji przywołanych umów międzynarodowych otwiera drogę do ostatecznego związania się przez Polskę Konwencją z Lanzarote oraz Konwencją o cyberprzestępczości wraz z protokołem dodatkowym do tej konwencji.

Wydział Komunikacji Społecznej i Promocji
Ministerstwo Sprawiedliwości