Ministerstwo Sprawiedliwości

Prezydent RP podpisał ustawę zakładającą liberalizację przepisów o upadłości konsumenckiej

Prezydent RP w dniu 19 września 2014 r. podpisał przyjętą przez Sejm ustawę z dnia 29 sierpnia 2014 r. o zmianie ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze, ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, gruntownie reformującą model postępowania upadłościowego przeznaczonego dla osób nieprowadzących działalności gospodarczej (tzw. upadłość konsumencka).

W pracach nad poselskim projektem wspomnianej ustawy czynny udział brało Ministerstwo Sprawiedliwości, które równolegle prowadziło prace nad kompleksową reformą prawa upadłościowego i naprawczego, przewidzianą w przyjętym przez rząd, w dniu 9 września 2014 r. projekcie ustawy – Prawo restrukturyzacyjne.

Rząd, reprezentowany przez Ministra Sprawiedliwości, udzielił pełnego poparcia dla inicjatywy poselskiej, która w zakresie swojej regulacji jest zbieżna z Rekomendacjami Zespołu Ministra Sprawiedliwości ds. Nowelizacji Prawa Upadłościowego i Naprawczego opublikowanymi w grudniu 2012 r., stanowiącymi podstawę w/w reformy przygotowywanej przez Rząd (Rekomendacje dostępne są pod adresem http://ms.gov.pl/pl/nowelizacja-prawa-upadlosciowego-i-naprawczego/).

Potrzeba zmian w modelu upadłości osób nieprowadzących działalności gospodarczej ma swoje uzasadnienie w krytycznej analizie przepisów o upadłości konsumenckiej wprowadzonych w 2009 r., które nie spełniły zakładanych oczekiwań. Zarówno obecne przesłanki ogłoszenia upadłości, jak i formalizm procesowy powodują, że upadłość konsumencka jest w zasadzie „martwa”. Na prawie 2.300 wniosków, jakie w ciągu 4 lat wpłynęło do sądów, ogłoszono tylko 87 upadłości konsumenckich.

Ustawa wprowadza następujące zmiany w obecnym modelu upadłości konsumenckiej:

• Liberalizacji ulegają przesłanki ogłoszenia upadłości. Sąd będzie mógł oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej tylko wtedy, gdy stan niewypłacalności konsumenta powstał na skutek jego umyślnego działania lub wskutek rażącego niedbalstwa. Tym samym odchodzi się od wyjątkowo restrykcyjnej, funkcjonującej obecnie przesłanki, zgodnie z którą ogłoszenie upadłości konsumenta możliwe jest jedynie wówczas, jeżeli jego niewypłacalność powstała na skutek wyjątkowych i niezależnych okoliczności (kataklizm, choroba, śmierć jednego z małżonków). Przyjęta zmiana pozwoli skorzystać z procedury upadłościowej znacznie szerszemu kręgowi niewypłacalnych konsumentów, którzy zamiast uciekać w tzw. szarą strefę uzyskają możliwość „nowego startu” – podejmowania legalnego zatrudnienia. Korzyści odniesie z tego również cała gospodarka oraz budżet państwa w postaci odprowadzonych przez w/w osoby podatków.
• Odstępuje się od drobiazgowego formalizmu. Sąd będzie mógł pominąć drobne braki we wnioskach i oświadczeniach konsumenta.
• Brak po stronie konsumenta środków na pokrycie kosztów postępowania nie będzie już przeszkodą dla wszczęcia postępowania, co umożliwi skorzystanie z instytucji upadłości także osobom szczególnie ubogim. Obecnie konieczność posiadania przez dłużnika odpowiedniego majątku pozwalającego na pokrycie podstawowych kosztów postępowania jest jedną z najpoważniejszych barier w dostępie do upadłości konsumenckiej.
• Obniżeniu ulega opłata od wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej z kwoty 200 zł do kwoty opłaty podstawowej - 30 zł. Dalsze ograniczenie kosztów postępowania będzie możliwe po przewidzianym w projekcie ustawy – Prawo restrukturyzacyjne zastąpieniu ogłoszeń dokonywanych w prasie ogłoszeniami zamieszczanymi w Centralnym Rejestrze Restrukturyzacji i Upadłości – internetowej platformie dedykowanej postępowaniom upadłościowym, prowadzonym tak w stosunku do konsumentów, jak i przedsiębiorców.
• Wysokość wynagrodzenia syndyka będzie limitowana i nawet w bardziej skomplikowanych sprawach nie będzie mogła przekroczyć zdefiniowanej w ustawie górnej granicy, ustalonej na odpowiednio niskim poziomie.
• Konsument, który nie będzie dysponował gotówką na pokrycie kosztów postępowania, będzie mógł wnieść o ich tymczasowe wyłożenie przez Skarb Państwa, z zastrzeżeniem, że po upłynnieniu składników majątkowych należących do konsumenta, kwoty wyłożone przez Skarb Państwa zostaną zaspokojone z pierwszeństwem przed innymi wierzycielami.
• Możliwe będzie zwiększenie sumy przysługującej konsumentowi w razie zbycia jego nieruchomości na pokrycie należności czynszu najmu z obecnej 12-krotności średniego czynszu najmu do 24- krotności średniego czynszu najmu.
• Skrócony zostanie maksymalny okres spłaty zobowiązań konsumenta w ramach planu spłaty, który poprzedza umorzenie pozostałych zobowiązań z obecnych 5 do 3 lat.
• Konsument uzyska także możliwość zawarcia układu z wierzycielami w ramach postępowania upadłościowego, co może pozwolić mu zachować szczególnie ważne dla niego składniki majątku, np. mieszkanie, w zamian za ustalony za zgodą większości wierzycieli indywidualny plan spłat.

Ustawa przewiduje, że jej przepisy wejdą w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia

Wydział Komunikacji Społecznej i Promocji
Ministerstwo Sprawiedliwości