Ministerstwo Sprawiedliwości

Wzmacnianie i rozbudowa Sieci Pomocy Ofiarom Przestępstw w Polsce - konferencja podsumowująca projekt

Działania Ministerstwa Sprawiedliwości i Policji w obszarze pomocy dla osób pokrzywdzonych przestępstwem, informacja na temat działań podejmowanych w Ośrodkach Pomocy dla Osób Pokrzywdzonych Przestępstwem, a także przedstawienie funkcjonowania państwowej kompensaty dla ofiar niektórych przestępstw w świetle przeprowadzanych w ramach projektu szkoleń dla profesjonalistów – to tylko niektóre tematy poruszone w trakcie dzisiejszej konferencji podsumowującej realizowany przez Ministerstwo Sprawiedliwości projekt „Wzmacnianie i rozbudowa Sieci Pomocy Ofiarom Przestępstw w Polsce”.

W spotkaniu wzięli udział m.in. Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości Wojciech Węgrzyn, Komendant Główny Policji – Marek Działoszyński, a także przedstawiciele Ośrodków Pomocy dla Osób Pokrzywdzonych Przestępstwem oraz zagraniczni partnerzy projektu.

Celem projektu, finansowanego przez Komisję Europejską w ramach programu „Wymiar sprawiedliwości w sprawach karnych” (Criminal Justice 2007-2013), było rozszerzenie działania, powstałej w 2009 r. Sieci Pomocy Ofiarom Przestępstw, poprzez uruchomienie Filii Ośrodków i Punktów pomocy w kolejnych miejscowościach.

W ramach projektu zorganizowano m.in. szkolenia dotyczące zapobiegania wtórnej wiktymizacji dla sędziów, prokuratorów, kuratorów sądowych, funkcjonariuszy Policji i pracowników socjalnych.

Szkolenia dotyczyły także państwowej kompensaty dla ofiar przestępstw. Wszystko po to, aby wyjaśnić w/w grupom zawodowym zasady i tryb jej przyznawania oraz uświadomić potrzebę informowanie pokrzywdzonych o ich prawie do kompensaty.

Ponadto, w trakcie realizacji projektu odbyły się wizyty studyjne w czterech krajach UE, w trakcie których koordynatorzy Ośrodków Pomocy poznawali struktury i formy działania podobnych organizacji działających w krajach partnerskich. Szukano też rozwiązań możliwych do zastosowania w Polsce, a bazujących na doświadczeniach kooperujących organizacji.

Partnerami, projektu zostali:

• Czech Probation and Mediation Service z Czech;
• Kreisdiakonisches Werk Greifswald-Ostvorpommern e.V. z Niemiec;
• The Office for Alternative Dispute Resolution (The Portuguese Ministry of Justice) z Portugalii;
• The Hospital District of Helsinki and Uusimaa/Helsinki University Central Hospital/Child Forensic Psychiatry Center z Finlandii.

Ministerstwo Sprawiedliwości (MS) realizuje szereg działań na rzecz ofiar przestępstw. Do najważniejszych z nich należą:

UTWORZENIE SIECI POMOCY OFIAROM PRZESTĘPSTW

W styczniu 2009 r. MS wykonując Decyzję Ramową Rady Unii Europejskiej 2001/220/WSiSW z dnia 15 marca 2001 r. w sprawie pozycji ofiar w postępowaniu karnym, która zobowiązuje Państwa Członkowskie do stworzenia systemu pomocy ofiarom przestępstw, zapewniającego im pomoc na każdym etapie postępowania, MS zaczęło tworzyć „Sieć Pomocy Ofiarom Przestępstw”.

Docelowo powstało 16 Ośrodków Pomocy dla Osób Pokrzywdzonych Przestępstwem – po jednym w każdym województwie. Do prowadzenia Ośrodków zostały wybrane - w drodze konkursu - organizacje pozarządowe świadczące pomoc osobom pokrzywdzonym przestępstwem lub zajmujące się interwencją kryzysową.

Zadaniem ośrodków jest udzielanie osobom pokrzywdzonym przestępstwem bezpłatnych porad prawnych i konsultacji psychologicznych, a także prowadzenie bazy instytucji i innych organizacji pozarządowych świadczących specjalistyczną pomoc ofiarom przestępstw. Utworzenie Sieci Pomocy Ofiarom Przestępstw możliwe było dzięki wsparciu finansowemu ze strony Komisji Europejskiej w ramach programu „Zwalczanie i Zapobieganie Przestępczości 2007”. Z uwagi na potrzebę dotarcia z pomocą do jak najszerszego grona ofiar przestępstw, resort sprawiedliwości podjął decyzję o konieczności rozwoju Sieci Pomocy Ofiarom Przestępstw na szczeblu powiatowym i gminnym.

W grudniu 2011 r. Ministerstwo Sprawiedliwości podpisało z Komisją Europejską umowę grantu na realizację projektu „Wzmacnianie i rozbudowa Sieci Pomocy Ofiarom Przestępstw w Polsce” w ramach programu „Wymiar sprawiedliwości w sprawach karnych” (Criminal Justice). Projekt realizowany był od lutego 2012 r.

Ośrodki Pomocy dla Osób Pokrzywdzonych Przestępstwem zostały zobowiązane do utworzenia jednej filii lub dwóch punktów pomocy na szczeblu powiatowym.

Obecnie działa 57 Ośrodków, Filii i Punktów pomocy. Zarówno w Ośrodkach jak i w ich filiach i punktach pomocy świadczona jest bezpłatna pomoc prawna i psychologiczna ofiarom przestępstw i członkom ich rodzin.

Od początku funkcjonowania do teraz Ośrodki udzieliły ponad 100.000  informacji prawnych oraz porad psychologicznych.

AKCJE INFORMACYJNE

W zakresie realizowanego projektu uruchomiono informacyjną interaktywną stronę internetową www.pokrzywdzeni.gov.pl

Docelowo ma stać się portalem z wszelkimi informacjami w zakresie udzielania pomocy pokrzywdzonym oraz łatwo dostępną bazą kontaktów z miejscami świadczenia pomocy.

Z pozostałych działań informacyjnych MS należy wskazać przeprowadzenie ogólnopolskiej kampanii społecznej „Poznaj swoje prawa. Wyjdź z cienia. Pozwól sobie pomóc.” (spoty, billboardy, internet), wydanie informatora dla pokrzywdzonych (nakład 500.000 egz.), emisję audycji radiowych poświęconych różnym przestępstwom i grupom pokrzywdzonych, ogłoszenie Karty Praw Ofiar Wypadków Drogowych, czy aktualizację formularza pouczenia dla pokrzywdzonego o jego uprawnieniach i obowiązkach wraz z komentarzem.

Ministerstwo Sprawiedliwości koordynuje coroczne obchody Tygodnia Pomocy Osobom Pokrzywdzonym Przestępstwem – w kilkuset miejscach (w Ośrodkach Pomocy dla Osób Pokrzywdzonych Przestępstwem, sądach, prokuraturach, itd.) dyżurują specjaliści (policjanci, prokuratorzy, sędziowie, kuratorzy, adwokaci, radcy prawni, aplikanci adwokaccy i radcowscy, psychologowie), którzy udzielają bezpłatnych informacji i porad. 

ORGANIZACJA SZKOLEŃ

W ramach pierwszego grantu z Komisji Europejskiej przeprowadzono szkolenia z zakresu metodologii postępowania z pokrzywdzonymi dla 1000 osób. Na cykl szkolenia składały się wykłady z zakresu podstaw prawa i warsztaty psychologiczne. Uczestnikami byli pracownicy ośrodków pomocy społecznej, sędziowie, prokuratorzy, kuratorzy, policjanci, przedstawiciele organizacji pozarządowych.

W ramach podsumowanego dzisiaj projektu zorganizowano szkolenia dla profesjonalistów - w 11 apelacjach 1100 praktyków wymiaru sprawiedliwości (sędziowie, prokuratorzy, kuratorzy sądowi, funkcjonariusze Policji, pracownicy socjalni i przedstawiciele NGOsów) otrzymali informacje w zakresie podnoszenia ich kwalifikacji zawodowych w postępowaniu na styku z pokrzywdzonymi przestępstwem, na temat zapobiegania wtórnej wiktymizacji oraz w przedmiocie kompensaty.

FUNKCJONOWANIE FUNDUSZU POMOCY POKRZYWDZONYM ORAZ POMOCY POSTPENITENCJARNEJ

Z dniem 1 stycznia 2012 r. na podstawie art. 43 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r.- Kodeks karny wykonawczy, powołany został Fundusz Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej, będący państwowym funduszem celowym, którego dysponentem jest Minister Sprawiedliwości.

Środki z Funduszu, pochodzące m.in. z orzeczonych przez sądy nawiązek oraz świadczeń pieniężnych, przeznaczane są na pomoc osobom pokrzywdzonym przestępstwem oraz członkom ich rodzin, zwłaszcza pomoc medyczną, psychologiczną, rehabilitacyjną, prawną oraz materialną. Pomoc tę świadczą jednostki niezaliczane do sektora finansów publicznych i niedziałające w celu osiągnięcia zysku, w tym stowarzyszenia, fundacje, organizacje i instytucje, kościoły i inne związki wyznaniowe. Dysponent Funduszu wybiera je po przeprowadzeniu otwartego konkursu ofert, a następnie zawiera z nim umowy na przyznanie dotacji.

Osoba pokrzywdzona przestępstwem - chcąc uzyskać pomoc - zgłasza się z wnioskiem do takiego podmiotu. Do teraz Ministerstwo Sprawiedliwości przeprowadziło cztery otwarte konkursy ofert na powierzenie realizacji zadań z Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej.

W 2013 r. łącznie w 34 miastach na terenie kraju działają podmioty realizujące pomoc z Funduszu.

Od uruchomienia środków z Funduszu udzielono dotacji na ponad 10 mln zł.

Konkurs na 2014 r. przewiduje wydatkowanie kwoty ok 18 milionów złotych, co znacznie rozszerzy dostępność pomocy dla ofiar przestępstw.

INNE DZIAŁANIA MS ZWIĄZANE Z POMOCĄ POKRZYWDZONYM

• Powołanie Rady ds. Pokrzywdzonych Przestępstwem przy Ministrze Sprawiedliwości. W skład Rady wchodzi wielu wybitnych przedstawicieli nauki oraz praktyki, instytucji państwowych oraz organizacji pozarządowych, którzy to w trakcie pracy pomagają Ministrowi Sprawiedliwości w wypracowaniu optymalnych rozwiązań legislacyjnych, najlepszych praktyk oraz wskazań kierunków działań na rzecz pokrzywdzonych przestępstwem;
• Współpraca z Rzecznikiem Praw Obywatelskich, Rzecznikiem Praw Dziecka, innymi resortami i instytucjami w działaniach podejmowanych na rzecz ofiar przestępstw;
• Edukacja prawna – koordynacja szkoleń prowadzonych przez sędziów, adwokatów, radców prawnych i notariuszy dla uczniów i studentów;
• Działania na rzecz szczególnej grupy pokrzywdzonych - pokrzywdzonych przemocą w rodzinie. Ministerstwo Sprawiedliwości zawarło dwa porozumienia z Komendą Główną Policji oraz Państwową Agencją Rozwiązywania Problemów Alkoholowych – w ramach porozumienia uruchomiono specjalną linię telefoniczną dla osób pokrzywdzonych przemocą w rodzinie ze strony osoby uprzednio skazanej za stosowanie takiej przemocy. Wskutek telefonicznego zgłoszenia zostają podjęte odpowiednie czynności przez koordynatora interwencji, a po spełnieniu ustawowych przesłanek również przez inne organy (policja, kurator, sąd). Zawarto też porozumienie z Ministerstwem Pracy i Polityki Społecznej – nawiązano współpracę między Specjalistycznymi Ośrodkami Wsparcia dla Ofiar Przemocy w Rodzinie, a utworzonymi przez Ministerstwo Sprawiedliwości Ośrodkami Pomocy dla Osób Pokrzywdzonych Przestępstwem. Polega ona na wymianie informacji o ofercie pomocowej oraz wzajemnym kierowaniu do siebie pokrzywdzonych w przypadku braku możliwości udzielenia stosownej pomocy przez ośrodek, do którego pokrzywdzony zwrócił się o pomoc. Efektem współpracy było wydanie „Karty Praw Osoby Dotkniętej Przemocą w Rodzinie” - podręcznego informatora dla w/w kategorii pokrzywdzonych;
• Ministerstwo Sprawiedliwości uczestniczy w Koalicji na Rzecz Przyjaznego Przesłuchiwania Dzieci oraz w procesie certyfikowania przyjaznych pokoi przesłuchań. Obecnie istnieje 76 certyfikowanych przyjaznych pokoi przesłuchań. (10 otrzymało certyfikat 20.10.2013 r.).

Obecnie Ministerstwo Sprawiedliwości przygotowuje finansowany z Norweskiego Mechanizmu Finansowego projekt „Wzmocnienie pozycji pokrzywdzonych przestępstwem i wsparcie świadków w postępowaniu karnym”.

Obejmuje on kompleks działań dotyczących wzmocnienia pozycji osób pokrzywdzonych przestępstwem oraz wsparcia świadków w postępowaniu karnym. Stanowić będzie uzupełnienie i kontynuację przedsięwzięć realizowanych do tej pory przez Ministerstwo Sprawiedliwości ze środków krajowych i europejskich.

Wzmocnienie pozycji ofiar przestępstw będzie wynikiem zwiększonego wsparcia dla Ośrodków Pomocy dla Osób Pokrzywdzonych Przestępstwem oraz podniesienia kwalifikacji sędziów, prokuratorów, mediatorów, osób pracujących z pokrzywdzonymi w ww. Ośrodkach.

Korzyści dla świadków w postępowaniu sądowym wynikać będą z wzmocnionych kwalifikacji pracowników punktów obsługi interesanta w sądzie, którzy będą w stanie lepiej im pomagać. Dzieciom, jako wrażliwej grupie ofiar/świadków, zapewnione zostanie przyjazne środowisko prowadzenia przesłuchań poprzez tworzenie kolejnych tzw. przyjaznych pokojów przesłuchań.

Projekt będzie w dużym stopniu oparty o funkcjonującą już sieć Ośrodków Pomocy dla Osób Pokrzywdzonych Przestępstwem, utworzoną przez Ministerstwo Sprawiedliwości dzięki grantowi Komisji Europejskiej.

Wydział Komunikacji Społecznej i Promocji
Ministerstwo Sprawiedliwości