Ministerstwo Sprawiedliwości

Projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw

Opracowany przez Komisję Kodyfikacyjną Prawa Cywilnego projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, zawiera propozycję obszernej nowelizacji Kodeksu, której celem jest racjonalizacja ogólnych zasad postępowania cywilnego, w tym zniesienie odrębności postępowania w sprawach gospodarczych, zwiększenie możliwości zarządzania procesem przez sędziego, zmiana regulacji dotyczącej organizacji społecznych oraz zmiany w zakresie postępowania zabezpieczającego i egzekucyjnego mające na celu wyeliminowanie trudności obserwowanych w praktyce, w tym ułatwienie eksmisji osób znęcających się nad rodziną.

Przedmiotowy projekt nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego został skierowany do uzgodnień wewnątrzresortowych. Zawarte w projekcie propozycje zmian są przedmiotem szczegółowej analizy w Ministerstwie Sprawiedliwości. Jednakże już obecnie można stwierdzić, że nie wszystkie spośród szczegółowych rozwiązań zaproponowanych w projekcie będą mogły być wykorzystane w dalszych pracach legislacyjnych. Odnosi się to w szczególności do propozycji uregulowania kwestii, kto może być pełnomocnikiem procesowym oraz rozszerzenia przymusu adwokacko – radcowskiego w postępowaniu cywilnym.

Pierwsza z tych propozycji przewiduje, że pełnomocnikiem w postępowaniu cywilnym może być każda osoba fizyczna mająca zdolność procesową. Proponuje się usunięcie z Kodeksu postępowania cywilnego zamkniętego katalogu osób mogących być pełnomocnikami procesowymi. Proponowana zmiana dotyczy wyłącznie kręgu osób mogących występować za strony w postępowaniu cywilnym. Nie dotyka ona natomiast kwestii podmiotów upoważnionych do świadczenia usług prawnych oraz zasad, na jakich usługi te są świadczone.
Projekt przewiduje również rozszerzenie zakresu przymusu adwokacko-radcowskiego. Przymus taki miałby obowiązywać w postępowaniu przed sądem okręgowym jako sądem pierwszej instancji, przed sądem apelacyjnym oraz przed Sądem Najwyższym.

Propozycja dotycząca pełnomocnika w postępowaniu cywilnym nie może zostać uwzględniona, albowiem kierunek i zakres zmian proponowanych przez Ministra Sprawiedliwości w tym w przedmiocie zostały już określone w projekcie ustawy o państwowych egzaminach prawniczych Projekt ten został już przyjęty przez Komitet Rady Ministrów. Rozwiązanie zawarte w tym projekcie nadaje nowe brzmienie art. 87 § 1 k.p.c. określając krąg osób, które mogą być pełnomocnikami. Proponowana regulacja wyłącza z katalogu osób, które obecnie mogą być pełnomocnikami, osoby sprawujące zarząd majątkiem lub interesami strony oraz osoby pozostające ze stroną w stałym stosunku zlecenia, a wprowadza w ich miejsce doradców prawnych jako pełnomocników w sprawach należących do właściwości sądów rejonowych. W myśl projektowanej regulacji doradcą prawnym może być osoba, która uzyskała wpis na listę doradców prawnych. O wpis na tę listę może ubiegać się osoba, która ukończyła wyższe studia prawnicze w Rzeczypospolitej Polskiej i uzyskała tytuł magistra prawa lub ukończyła zagraniczne studia prawnicze uznane w Rzeczypospolitej Polskiej oraz uzyskała pozytywny wynik państwowego egzaminu prawniczego I stopnia.

Również propozycja rozszerzenia przymusu adwokacko – radcowskiego na postępowanie przed sądem apelacyjnym oraz przed sądem okręgowym jako sądem pierwszej instancji, w obecnym stanie prawnym nie zasługuje na uwzględnienie. Ewentualne rozszerzenie przymusu adwokacko – radcowskiego wiązałoby się z koniecznością uprzedniego dokonania kompleksowych zmian w polskim systemie prawa, które zapewniłyby funkcjonowanie na rynku usług prawnych odpowiedniej liczby adwokatów i radców prawnych, oraz stworzenia spójnego z proponowanym rozwiązaniem systemu pomocy prawnej udzielanej z urzędu.

Minister Sprawiedliwości konsekwentnie podejmuje działania zmierzające do zwiększenia dostępności zawodów prawniczych oraz polepszenia sytuacji na rynku usług prawniczych. Wśród tych działań wskazać należy na :

1) ustawę z dnia 20 lutego 2009 r. o zmianie ustawy - Prawo o adwokaturze, ustawy o radcach prawnych oraz ustawy - Prawo o notariacie (Dz. U. Nr 37, poz. 286), która weszła w życie w dniu 25 marca 2009 r. ( projekt ustawy został przygotowany przez Ministra Sprawiedliwości ).

Nowelizacja ta dostosowała ustawy samorządowe do wyroków Trybunału Konstytucyjnego z dnia: 19 kwietnia 2006 r., 8 listopada 2006 r. i 26 marca 2008 r. oraz zmieniła zasady naboru na aplikacje: adwokacką, radcowską i notarialną;

2) regulacje zawarte we wspomnianym wyżej projekcie ustawy o państwowych egzaminach prawniczych, który przewiduje ujednolicenie kryteriów naboru na aplikacje prawnicze poprzez wprowadzenie jednego państwowego egzaminu I stopnia oraz stworzenie absolwentom wyższych studiów prawniczych dodatkowych ścieżek dostępu do zawodów prawniczych.

3) projekt założeń do projektu ustawy o nieodpłatnej pozasądowej pomocy prawnej i informacji prawnej dla osób fizycznych , który w najbliższym czasie zostanie ponownie rozpatrzony przez Komitet Rady Ministrów.