Ministerstwo Sprawiedliwości

SPRAWOZDANIE Z PRZEBIEGU OBCHODÓW TYGODNIA POMOCY OFIAROM PRZESTĘPSTW 22 – 28 lutego 2009 roku

W roku 2000 powstała w Ministerstwie Sprawiedliwości idea obchodów „Tygodnia Pomocy Ofiarom Przestępstw”, mająca na celu zwrócenie szczególnej uwagi na potrzeby i prawa osób pokrzywdzonych przestępstwem. Idea ta związana jest z Międzynarodowym Dniem Ofiar Przestępstw obchodzonym w dniu 22 lutego. W Polsce ten dzień jest również ustanowiony Dniem Ofiar Przestępstw na mocy ustawy z dnia 12 lutego 2003r. o ustanowieniu 22 lutego Dniem Ofiar Przestępstw (Dz.U. nr 59 poz. 517).
Stało się już zwyczajem, że obchody „Tygodnia Pomocy Ofiarom Przestępstw” rozpoczynają się uroczystą konferencją, w której udział biorą przedstawiciele władz państwowych, wymiaru sprawiedliwości oraz innych resortów, a także reprezentanci samorządu terytorialnego oraz organizacji pozarządowych zaangażowanych w działania na rzecz pokrzywdzonych przestępstwem. W tym roku konferencja odbyła się w dniu 19 lutego w Baranowie Sandomierskim pod hasłem: „Interdyscyplinarne działania w kształtowaniu systemu pomocy osobom pokrzywdzonym przestępstwem”. Wśród zaproszonych osób udział w konferencji wzięli, między innymi, Pan Jaap Smit – Prezydent Victim Support Europe z Holandii oraz Pan Thomas Mrodzinsky – sędzia Sądu Krajowego w Chemnitz w Niemczech. W trakcie konferencji zaprezentowane zostały działania podejmowane na rzecz pokrzywdzonych przestępstwem o zasięgu europejskim. Program przewidywał również wręczenie certyfikatów „Przyjaznego Pokoju Przesłuchań” oraz prezentację inicjatyw organizacyjnych w zakresie ofiar przestępstw oraz dotyczących instytucji kompensaty, handlu ludźmi i utworzenia Funduszu Pomocy Pokrzywdzonych Przestępstwem oraz Pomocy Postpenitencjarnej.
Podobnie jak w latach ubiegłych, w jednostkach organizacyjnych resortu sprawiedliwości obchody Tygodnia Pomocy Ofiarom Przestępstw polegały na zorganizowaniu akcji informacyjnych dla osób pokrzywdzonych przestępstwem. Wobec stosunkowo małego zainteresowania dotychczasową formą pomocy, Ministerstwo Sprawiedliwości zwróciło się do sądów i prokuratur z propozycją, aby zrezygnować z dyżurów pełnionych przez pracowników w/w instytucji na rzecz dyżurów pełnionych przez przedstawicieli organizacji pozarządowych, aby mogli zaprezentować swoją działalność. W niektórych sądach i prokuraturach pokrzywdzeni mogli otrzymać foldery podmiotów działających na rzecz pokrzywdzonych, które włączyły się do tegorocznej akcji, zawierające informacje na temat rodzaju ich działalności, miejsca dyżurów całorocznych oraz dane kontaktowe.
W niektórych sądach rejonowych, z powodu niewielkiej liczby podmiotów sektora pozarządowego działających na terenie ich właściwości, do akcji zostały włączone organizacje samorządowe zajmujące się pomocą pokrzywdzonym, jak również sędziowie, asesorzy sądowi, kuratorzy oraz asystenci sędziów.
Celem ułatwienia rozpowszechniania informacji na temat tegorocznej akcji Ministerstwo Sprawiedliwości przekazało do sądów i prokuratur plakaty okolicznościowe. Informacje o dyżurach były zamieszczone w mediach lokalnych i ogólnokrajowych. Odpowiednie komunikaty ukazały się w siedzibach sądów, prokuratur, niektórych organizacji pozarządowych, Urzędów Miast i Gmin, Starostwach Powiatowych, Komendach Miejskich i Powiatowych Policji oraz na stronach internetowych sądów, prokuratur oraz Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji.
Ponadto, w dniu 22 lutego 2009 roku, tj. w Międzynarodowym Dniu Ofiar Przestępstw, Ministerstwo Sprawiedliwości uruchomiło stronę internetową www.pokrzywdzeni.gov.pl, która stanowi źródło informacji o polskim systemie prawnym, jak również dostępnych formach pomocy pokrzywdzonym przestępstwem. Na stronie zamieszczono informacje na temat projektu: „Sieć Pomocy Ofiarom Przestępstw”, finansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu „Zapobieganie i Zwalczanie Przestępczości 2007”, w ramach którego utworzone zostały „Ośrodki Pomocy dla Osób Pokrzywdzonych Przestępstwem” oraz „Informator dla pokrzywdzonego”, który stanowi bezpłatny dostęp do podstawowych informacji prawnych oraz zbiór praktycznych porad dotyczących praw przysługujących pokrzywdzonym przestępstwem. Jednocześnie Ministerstwo Sprawiedliwości rozpoczęło działania zmierzające do powstania wykazu podmiotów działających na rzecz pokrzywdzonych przestępstwem, który zostanie udostępniony na stronie internetowej www.pokrzywdzeni.gov.pl w postaci wyszukiwarki.
Wzorem lat ubiegłych do włączenia się w obchody „Tygodnia Pomocy Ofiarom Przestępstw” zostały zaproszone podmioty podległe Ministrowi Zdrowia, Ministrowi Spraw Wewnętrznych i Administracji, jak również Naczelna Rada Adwokacka.
W roku bieżącym przebieg Tygodnia Pomocy Ofiarom Przestępstw w poszczególnych okręgach sądów i prokuratur przedstawiał się następująco:

1. Jednostki organizacyjne prokuratury

LP	Prokuratura apelacyjna	Liczba pokrzywdzonych, którzy zgłosili się po poradę
1	PA Białystok	168
2	PA Gdańsk	486
3	PA Katowice	302
4	PA Kraków	411
5	PA Lublin	242
6	PA Łódź	256
7	PA Poznań	294
8	PA Rzeszów	224
9	PA Szczecin	474
10	PA Warszawa	353
11	PA Wrocław	388
Razem 3598

W czasie tegorocznych obchodów „Tygodnia Pomocy Ofiarom Przestępstw" w jednostkach organizacyjnych prokuratury przyjęto łącznie i udzielono porad prawnych 3598 osobom . Dla porównania, w roku 2008 liczba ta wynosiła odpowiednio 2645 osób. Podczas udzielania porad prawnych prokuratorzy niejednokrotnie przyjmowali zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa. Wszystkie prokuratury nawiązały kontakt z organizacjami pozarządowymi i samorządowymi udzielającymi pomocy pokrzywdzonym przestępstwem. W niektórych przypadkach prokuratorzy udzielali pomocy prawnej w siedzibach tych organizacji, jak na przykład w gdańskiej siedzibie Centrum Interwencji Kryzysowej Polskiego Czerwonego Krzyża.
Problemy, z jakimi zgłaszali się interesanci najczęściej dotyczyły, oprócz spraw karnych, prawa cywilnego, rodzinnego, pracy oraz administracyjnego. Ze spraw karnych dominowała problematyka przemocy w rodzinie, alkoholizmu, niealimentacji i wypadków drogowych.

2. Sądy powszechne

LP	Sądy powszechne - okręgowe	Liczba pokrzywdzonych, którzy zgłosili się po poradę/ liczba organizacji pozarządowych i samorządowych udzielających pomocy
1	SO Białystok	125 / 12
2	SO Bielsko-Biała	29 /10
3	SO Bydgoszcz	21 / 15
4	SO Częstochowa	79 / 11
5	SO Elbląg	30 / 11
6	SO Gdańsk	187 /9
7	SO Gliwice	147 /11
8	SO Gorzów Wlkp.	21 /8
9	SO Jelenia Góra	29 / 3
10	SO Kalisz	57 / 3
11	SO Katowice	38 / 7
12	SO Kielce	230 / 13
13	SO Konin	61 /3
14	SO Koszalin	45 / 5
15	SO Kraków	326 / 9
16	SO Krosno	78 / 16
17	SO Legnica	32 / 1
18	SO Lublin	171 / 16
19	SO Łomża	36 /8
20	SO Łódź	59 / 3
21	SO Nowy Sącz	40 / 4
22	SO Olsztyn	90 /6
23	SO Opole	92 / 13
24	SO Ostrołęka	34 /15
25	SO Piotrków Trybunalski	77 /15
26	SO Płock	70 /9
27	SO Poznań	167 /30
28	SO Przemyśl	28 / 3
29	SO Radom	39 /15
30	SO Rzeszów	71 / 11
31	SO Siedlce	92 /3
32	SO Sieradz	13 / 3
33	SO Słupsk	30 /7
34	SO Suwałki	13 /2
35	SO Szczecin	38 / 20
36	SO Świdnica	41 / 5
37	SO Tarnobrzeg	19 /11
38	SO Tarnów	106 /16
39	SO Toruń	86 /21
40	SO w Warszawie	116 / 22
41	SO Warszawa-Praga	91 / 16
42	SO Włocławek	42 /4
43	SO Wrocław	103 / 10
44	SO Zamość	147 /12
45	SO Zielona Góra	39 / 14
RAZEM 3485 / 461

W czasie tegorocznych obchodów „Tygodnia Pomocy Ofiarom Przestępstw" w sądach powszechnych przyjęto łącznie i udzielono porad prawnych 3485 osobom z zaangażowaniem 461 organizacji pozarządowych i samorządowych. W roku 2008 liczba pokrzywdzonych wynosiła odpowiednio 2907 osób.
Nadal obserwuje się duże zaangażowanie pracowników sądownictwa w organizację i obsługę obchodów „Tygodnia Pomocy Ofiarom Przestępstw". Sędziowie, asesorzy, aplikanci, asystenci, kuratorzy wraz z przedstawicielami organizacji pozarządowych oraz pracownikami socjalnymi pełnili dyżury zgodnie z wytycznymi Ministerstwa Sprawiedliwości. Dzięki zmianie formuły organizacji Tygodnia i zaproszenie do udziału w nim organizacji pozarządowych zainteresowanie akcją było znacznie większe niż w latach ubiegłych.
Problemy, z jakimi zgłaszali się interesanci najczęściej dotyczyły, między innymi, następujących kwestii:
- stosowanie przemocy psychicznej oraz przemocy fizycznej przez członka rodziny;
- znęcanie się nad rodziną
- wyegzekwowanie obowiązku naprawienia szkody;
- gwałt;
- wypadek drogowy;
- przestępstwa przeciwko mieniu;
- wyznaczenie obrońcy z urzędu;
- zainicjowanie postępowania karnego;
- eksmisja;
- stosunki sąsiedzkie;
- zagadnienia z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych;
- zagadnienia z zakresu prawa spółdzielczego;
- opłaty sądowe;
- sporządzenie pozwu o zapłatę;
- podział majątku, sprawy rozwodowe, separacja;
- zagadnienia z zakresu prawa spadkowego;
- groźby karalne.

3. Działania podjęte przez inne resorty oraz Naczelną Radę Adwokacką
Podobnie jak w ubiegłym roku do włączenia się w obchody zostały także zaproszone podmioty podległe Ministrowi Zdrowia, Ministrowi Spraw Wewnętrznych i Administracji, jak również Naczelna Rada Adwokacka.a) Ministerstwo Zdrowia
Ministerstwo Zdrowia przesłało informacje o obchodach „Tygodnia Pomocy Ofiarom Przestępstw" do Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz do Biura Praw Pacjenta. Krajowe Centrum ds. AIDS zaproponowało udostępnienie adresu e-mail, na który osoby zainteresowane, również pokrzywdzeni przestępstwem, mogły kierować do prawnika pytania z zakresu HIV/A1DS. Krajowe Centrum zaproponowało również przekazanie ulotek informacyjnych dotyczących profilaktyki HIV/AIDS.
Z uwagi na fakt, iż działania podjęte przez podległe Ministrowi Zdrowia podmioty: Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Biuro Praw Pacjenta oraz Krajowe Centrum ds. AIDS, prowadzone były przy pomocy Internetu lub telefonów zaufania, nie jest możliwe określenie liczby osób, które w tym czasie skorzystały z tego rodzaju wsparcia.

b) Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji rozpropagowało informację na temat obchodów „Tygodnia Pomocy Ofiarom Przestępstw" na stronie internetowej swojej oraz Komendy Głównej Policji, jak również rozsyłając plakaty promujące działania na rzecz osób dotkniętych przemocą do Komend wojewódzkich Policji oraz Komendy Stołecznej Policji. Wydano nową edycję poradnika „Co robić, gdy się jest ofiarą przestępstwa lub wykroczenia?". Publikacja dotyczy m. in. pozycji świadka w prawie karnym i postępowaniu karnym, omawia prawa i obowiązki świadka oraz jego odpowiedzialność wynikającą ze składania zeznań, jak również informuje o sposobach wezwania i przesłuchiwania świadka. Ponadto Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji zorganizowało dystrybucje poradników „Jak unikać zagrożeń?", „Jak złożyć zawiadomienie o przestępstwie?" oraz informacji na temat założeń, realizacji i możliwości uzyskania środków finansowych w ramach Programu „Zapobieganie i zwalczanie przemocy wobec dzieci, młodzieży i kobiet oraz ochrona ofiar i grup ryzyka - DAPHNE III na lata 2007 - 2013". Funkcjonariusze Policji informowali obywateli o możliwości skorzystania z porad w punktach konsultacyjnych Policji oraz Wydziałów Prewencji KWP, w których dyżury pełnili funkcjonariusze Policji wspólnie z psychologami, prawnikami, pracownikami socjalnymi z instytucji współpracujących z Policją. Policja udzielała porad również drogą telefoniczną i elektroniczną.

c) Naczelna Rada Adwokacka
Naczelna Rada Adwokacka poinformowała o akcji Okręgowe Rady Adwokackie. Także Komisja do spraw Nieodpłatnej Pomocy Prawnej Naczelnej Rady Adwokackiej zobowiązała się podjąć stosowne inicjatywy. Adwokaci ze wszystkich izb chętnie włączyli się do obchodów Tygodnia, przy czym przebieg tej kampanii przedstawiał się bardzo różnie. W Radzie częstochowskiej czy wałbrzyskiej nikt nie zgłosił się po poradę prawną, zaś w Radzie Kielcach odnotowano wyższą frekwencję udzielonych porad w porównaniu do lat ubiegłych. W Radzie kieleckiej, gdzie dziekan zaapelował do wszystkich adwokatów o aktywny udział w obchodach „Tygodnia Pomocy Ofiarom Przestępstw", padła rekordowa liczba porad - udzielono jej 148 osobom. Ogółem z pomocy adwokatów w całym kraju skorzystało 500 osób. Porad udzielali zarówno adwokaci jak i aplikanci adwokaccy, dyżurując w swoich kancelariach bądź w siedzibach okręgowych rad adwokackich. Problemy, z którymi zgłaszali się petenci, dotyczyły zakresu różnych gałęzi prawa.

4. Podsumowania i wnioski
Zamiarem Ministerstwa Sprawiedliwości było, by ww. podjęte inicjatywy, tegoroczna konferencja w Baranowie Sandomierskim oraz nowa formuła „Tygodnia Pomocy Ofiarom Przestępstw", stanowiły zalążek ściślejszej, trwałej współpracy jednostek wymiaru sprawiedliwości z organizacjami pozarządowymi działającymi na rzecz ofiar przestępstw, zmierzając do poprawy sytuacji społecznej i bytowej osób pokrzywdzonych przestępstwem.
Z przedstawionych danych wynika, że współpracę taką w większości okręgów udało się nawiązać. Stosunkowo niewielka liczba pokrzywdzonych korzystających z akcji w skali kraju nie może być traktowana jako negatywna ocena przedsięwzięcia. Przyczyną takiego stanu rzeczy jest najprawdopodobniej zwiększająca się aktywność wyspecjalizowanych organizacji pozarządowych, których celem jest niesienie pomocy ofiarom przestępstw oraz większa świadomość samych pokrzywdzonych w zakresie przysługujących im uprawnień. Uzasadnia to dalszą kontynuację organizowania Tygodnia Pomocy Ofiarom Przestępstw w aktualnej formule.